የግጥም ጥግ

አህያ ባረገው

አምነው የጫኑበት

ፈቅደው ያሸከሙት

“አደራ” ነው ያሉት

የስልጣን ሽልጦ፣ የሹመት ዘመራ

ለተጫነው እንጂ፣ ለጫኞች ካልሰራ

ካረገው ተጫኙ - ውኃ፣ ልብስ፣ እንጀራ

ርቦት ከጎረሰው

ጎርሶት ከጠገበው፣

በርዶት ከደረበው

ደርቦት ከሞቀው፣

ጠምቶት ከመጠጠው

መጦት ካሰከረው፣…

ምናለበት እግዜር

አዙሮ ቢጥለው!!

ወይም በጥበቡ፣ ምናል ቢለውጠው!

“እፍ” ያለውን ትንፋሽ፣ መልሶ ቢመርቀው!

ምናል ቢአሳድገው! ምናል ቢመርቀው!

ሰውነቱን ገሮ አህያ ቢአረገው!!
***********************

ምንጭ:-- ( ጌትነት እንየው ‹‹እውቀትን ፍለጋ›› )

የግጥም ጥግ

***********************************************************************************
ምንጭ:--http://ethioliteraturepaltalk.blogspot.com

ማኅበራዊ መረቦች/ገጾች

ፌስቡክ (Facebook)

ፌስቡክ በዓለማችን ትልቁ የማኅበራዊ ግንኙነት ድረ ገጽ ነው። በማኅበራዊ መረቦች ሰዎችን ለማግኘት የሚፈለጉ በቅድሚያ ከሚሔዱባቸው ቦታዎች ቀዳሚው ፌስቡክ ነው። ይህ ማለት ፌስቡክን መጠቀም ሌሎች ገጾችን ከመጠቀም የበለጠ ለአደጋ የተጋለጠ ነው እንደማለት ነው። በመላው ዓለም ተጠቃሚዎች ያሉት በመሆኑ የምንለጥፈውን ነገር ማንም ሊያየው ይችላል ማለት ነው።
የፌስቡክ መሥራች ማርክ ዙከርበርግ ራሱ “የኦንላይን ምሥጢራዊ ደኅንነት አብቅቶለታል” ሲል በአደባባይ ተናግሯል፤ ስለዚህም በፌስቡክ ምሥጢራዊነትንና ደኅንነትን ማረጋገጥ እጅግ አጠራጣሪ ነው። አደናጋሪውን የፌስቡክ የምሥጢራዊነት አማራጭ በመጠቀም መረጃዎቻችንን የመረጥናቸው “ጓደኞቻችን” ብቻ እንዲያዩት አዘን/አድርገን ይሆናል፤ ሆኖም “ጓደኞቻችን” ያልሆኑ ሰዎች በቀላሉ በኢንተርኔት ሐሰሳ በመጠቀም የተወሰነ መረጃ ማየት ይችላሉ። የጨዋታዎች እና የተለያዩ አፕሊኬሽኖች ፈጣሪዎች (developers) መረጃዎቻችንን በቀላሉ ሊያገኙት ይችላሉ።
አንድ አስገራሚ ነገር መርሳት የለብንም፤ አንድ ጊዜ የፌስቡክ አካውንት/አድራሻ ከፈጠርን በኋላ ልናጠፋው አንችልም። ጥያቄውን ካቀረብን ፌስቡክ አካውንታችንን “ከአገልግሎት ውጪ” ('deactivate') ሊያደርገው ይችላል፤ ሆኖም አንድም መረጃው ሳይጠፋና ሳይነካ መልሰን ወደ አገልግሎት ልናመጣው ('reactivate') እንችላለን። መረጃችን ከፌስቡክ ፈጽሞ አይጠፋም።
በhttp://www.facebook.com/terms.php የምናነበው “ስምምነት” ነገሩን የበለጠ ግልጽ ያደርገዋል- “በአእምሯዊ የፈጠራ ባለቤትነት መብት ሽፋን የተሰጣቸውን ፎቶዎች እና ቪዲዮዎች ('IP content') በተመለከተ እርስዎ (ተጠቃሚው) የሚከተሉትን ፈቃዶች ሰጥትውናል፤ ይህም በእርስዎ የምሥጢራዊነት (privacy) እና የአፕሊኬሽን ምርጫዎች (application settings) ላይ የተመሠረት ይሆናል። በዚህም በፌስቡክ የሚለጥፏቸውን ማናቸውንም ይዘቶች ያለገደብ የመጠቀም መብት (a non-exclusive, transferable, sub-licensable, royalty-free, worldwide license to use any IP content) ሰጥተውናል። ይህ የአይፒ ፈቃድ (‘IP License’) የሚቋረጠው የለጠፉትን የአይፒ ይዘት ወይም አካውንትዎን/አድራሻዎን ፈጽመው ካጠፉት (delete) ነው፤ ይህ የሚሆነው ግን የለጠፉዋቸው ይዘቶች ለሌሎች ከተካፈሉ እና እነርሱ ካላጠፉት ብቻ ነው።” በሌላ አነጋገር ፌስቡክ እኛ የምንለጥፈውን ማንኛውንም ነገር ባለቤትነት ይወስዳል፣ በማንኛውም በፈለገው መንገድ ሊጠቀምበትም ይችላል ማለት ነው።
የአሜሪካ መንግሥት የአገር ውስጥ ደኅንነት መሥሪያ ቤት ፌስቡክን እና ሌሎች የማኅበራዊ የመገናኛ መረብ ገጾችን ይከታተላል (monitor)፤ ሌሎች መንግሥታትም እንዲሁ እንደሚያደርጉ ይታመናል።

ለፌስቡክ የጥንቃቄ ጥቆማዎች!

• በፌስ ቡክ የደኅንነት ጥበቃ አማራጮች (privacy settings) ተገቢውን ምርጫ ማድረጋችንን መላልሶ ማረጋገጥ! የፌስ ቡክ ተጠቃሚዎች ብዛት በጣም እየጨመረ የሚመጣ በመሆኑ እና ከተያያዥ ጫናዎች የተነሣ የምሥጢራዊነት ፖሊሲዎች በየጊዜው ይቀያየራሉ።
• በፌስቡክ ላይ ሌሎች ሰዎችን “በጓደኝነት” ተቀበልን ማለት ከእነዚህ “ጓደኞቻችን” ጋራ ቀጥታ ግንኙነት ፈጠርን፣ መረጃዎቻችንን እና በፌስቡክ ላይ የምናደርገውን ነገር ሁሉ እንዲመለከቱ ፈቀድንላቸው ማለት ነው። ስለዚህ በፌስቡክ ልናምናቸው የምንችላቸውን ሰዎች ብቻ ጓደኛ ማድረግ የተመረጠ ነው።
• ከአካውንታችን በወጣን (sign out) ቁጥር አካውንቱን ዲአክቲቬት (de-activate) ማለትም ከአገልግሎት ውጭ ማድረግ ያስፈልግ እንደሆነ ማሰቡም አይከፋም። ይህ ማለት አካውንቱን እኛ ወደአገልግሎት እስክንመልሰው ድረስ ማንም ሊያየው አይችልም ማለት ነው። ወደ ፌስቡክ ስንገባ (log in) አካውንቱን ወደ አገልግሎት እንመልሰዋለን (reactivate) ማለት ነው፤ ሁሉንም ነገር እንደነበረ እናገኘዋለን።

ስለፌስቡክ የምሥጢራዊነት/የደኅንነት መጠበቂያ አማራጮች በሚገባ ለመረዳት “'Controlling How You Share” የሚለው የድረ ገጹ ክፍል በጣም ጥሩ ምንጭ ነው http://www.facebook.com/privacy/explanation.php ።

ትዊተር (Twitter)

አገልግሎት (Function)፦ የሁኔታ ማሳወቂያ (ስታተስ አፕዴት)
ትዊተር ሲጀመር ዓላማው ከሞባይል ስልክ ወደ ኢንተርኔት ወቅታዊ መረጃዎችን መለጠፍ ነበር። 140 ቦታዎችን (የፊደል ቦታዎች) ብቻ የሚፈቅደውም ከዚህ በመነሣት ነበር። “የኢንተርኔት ኤስኤምኤስ” በመባል የሚጠራውም ለዚህ ነው። በትዊተር ሌሎች የሚሉትን/የሚጽፉትን ለመከታተል የምንፈልጋቸውን ተጠቃሚዎች “መከታተል” ('follow') እንችላለን። ሰዎቹን ልናውቃቸውም ላናውቃቸውም እንችላለን፤ ዋናው ነገር ሰዎቹ የሚለጥፉትን ጉዳይ መከታተል መፈለጋችን ነው። በተመሳሳይም “የሚከታተሉን” ሰዎች ጓደኞቻችን ላይሆኑ ይችላሉ፤ ይህም በአብሮነት ከሚመጣ አበሳ/ክስ (guilt by association) በተሻለ መልኩ ይከላከላል። ማንነትን ለመሰወርና ተለዋጭ ስሞችን ለመጠቀምም ምቹ ነው።
ትዊተር በአገልግሎት መስጠት ስምምነቱ እንዲህ ይላል፤ “ይህ ፈቃድ/ስምምነት ትዊት የሚያደርጓቸውን ነገሮች መላው ዓለም እንዲያገኘው እንድናደርግ ሥልጣን ይሰጠናል፤ ሌሎች ተጠቃሚዎችም ይህንኑ ማድረግ ይችላሉ። ሆኖም የእርስዎ የሆነው ሁሉ የእርስዎ ነው፤ የለጠፏቸው ይዘቶች ባለቤትነት የእርስዎ ነው።” ምንጭ http://twitter.com/terms)
ትዊተር ድረ ገጽ ነው። ይሁንና ብዙ ሰዎች “Twitter clients” በሚባሉ አፕሊኬሽኖች አማካኝነት ከዴስክቶፕ ኮምፒውተሮቻቸው ትዊተርን መጠቀም ይችላሉ። የትዊተር ተጠቃሚ (Twitter client) ከሆንን ከእውነተኛውና ደኅንነቱ ከተጠበቀው ድረ ገጽ ጋራ መገናኘቱን ማረጋገጥ አለብን።
የአሜሪካ መንግሥት የአገር ውስጥ ደኅንነት መሥሪያ ቤት ትዊተርን እና ሌሎች የማኅበራዊ የመገናኛ መረብ ገጾችን ይከታተላል (monitor)፤ ሌሎች መንግሥታትም እንዲሁ እንደሚያደርጉ ይታመናል።

ለትዊተር የአጠቃቀም ጥቆማዎች!

• በትዊተር የሚለጠፍ ማንኛውም ነገር በቅጽበት ውስጥ በመላው ዓለም ሊታይ ይችላል። “እርስዎ ትዊት የሚያደርጉትን ነዎት፤ You are what you Tweet!”
• በትዊተር የሚለጠፍ ማንኛውም ነገር በጊዜ ቅደም ተከተል ወደ ትልቁ የትዊቶች ባሕር ይገባል፤ ስለዚህ “በሚከታተሉን” ሰዎች ብቻ ሳይሆን በሌሎችም ሊታይ ትችላል። ስሱ መረጃዎችን የምንለጥፍ ከሆነ የጥንቃቄ እርምጃዎችን መውሰድ ይኖርብናል። ትዊቶችን መጠበቅ ማለት “የሚከታተሉን” ሰዎች ብቻ እንዲያዩዋቸው ማድረግ ማለት ነው። ሆኖም “የሚከታተሉን” ሰዎች መልሰው ሊለጥፏቸው ወይም ሪትዊት (retweet) ሊያደርጓቸውና ለሕዝብ ሁሉ ሊደርሱ እንደሚችሉ መዘንጋት የለብንም።
• መንግሥትን ወይም ባለሥልጣናትን የሚተቹ ነገሮችን ትዊት የምናደርግ/የምንለጥፍ ከሆነ ማንነታችንን ደብቀን በተለዋጭ ስሞችና ማንነቶች መጠቀም ይመረጣል።

ዩትዩብ (YouTube)

አገልግሎቶች (Functions):- ቪዲዮዎችን እና ሌሎች የኢንተርኔት ይዘቶችን ማካፈል
የዩትዩብ ባለቤት ጉግል (Google) ነው። ዩትዩብ ቪዲዮዎችን በሚልዮን ለሚቆጠሩ ተጠቃሚዎቹ ለማካፈል በጣም ምቹ መንገድ ነው። ነገር ግን የጉግል አስተዳዳሪዎች የለጠፍነውን ቪዲዮ በተለያየ ምክንያት “አግባብነት/ተቀባይነት የሌለው”( objectionable) መሆኑን ካመኑበት ሊያጠፉት ይችላሉ። ይህም ዩትዩብ ቪዲዮዎቻችንን ለማስቀመጥ አስተማምኝ አማራጭ እንዳይሆን ያደርገዋል። በተጨማሪም ጉግል ከተለያዩ ወገኖች በሚመጣበት ጫና እና ድረ ገጹ ሳንሱር እንዳይደረግ ለመጠበቅ ሲል ቪዲዮዎችን ከገጹ እንደሚያጠፋ ይታወቃል። ስለዚህ ሰዎች ቪዲዮዎቻችንን እንዲያዩልን ከፈለግን ቅጂውን ዩትዩብ ላይ መጫን (upload) እንችላለን፤ ነገር ግን ብቸኛ ቅጂያችንን ለጥንቃቄ በሚል ዩትዩብ ላይ ማስቀመጥ የለብንም።
ጉግል በገጹ ላይ የሚጫኑ (uploaded) ቪዲዮዎችን የጫነውን ተጠቃሚ ስም እና ያለበትን ቦታ ይጽፋል። ይህም የጫኑትን ሰዎች ለመከታተል ጥቅም ላይ ሊውል ይችላል። በዩትዩብ ላይ የምንጭነው ቪዲዮ የባለቤትነት መብት የራሳችን ነው፤ ነገር ግን ዩትዩብ ላይ በመጫን ለጉግል የማሰራጨት ፈቃድ እንደሰጠነው ይቆጠራል።
እ.አ.አ. ከመስከረም 2010 ጀምሮ ዩትዩብ በቻይና፣ በኢራን፣ በሊቢያ፣ በቱኒዚያ እና በቱርክሜኒሰታን ታግዷል። ይህ መጻሕፍ በሚታተምበት ወቅት በእነዚህም ሆነ በሌሎች አገሮች ያለው ሁኔታ ተቀይሮ ሊሆን ይችላል።

የዩትዩብ የጥንቃቄ ጥቆማዎች

• የሌሎች ሰዎችን ቪዲዮ ያለፈቃዳቸው አንጫን። ፈቃደኛ ቢሆኑ እንኳን ቪዲዮውን ከመጫናችን በፊት ድርጊቱ ሊያስከትል የሚችለው አደጋ ይኖር እንደሆነ መላልሰን ማሰብ አለብን።
• ምንግዜም በጉግል/ዩትዩብ በመጫን ለሌሎች የምናካፍለውን ቪዲዮ መጠባበቂያ ቅጂ ማስቀመጥ ይኖርብናል።
• የተወሰኑ ሰዎች ብቻ እንዲያዩት የምንፈልገው ቪዲዮ ሲኖር ይህን ለማድረግ የሚያስችለውን ምርጫ (private setting) መምረጥ አለብን።

ፍሊከር (Flickr)

አገልግሎት (Functions)፡ ፎቶ/ቪዲዮ እና የኢንተርኔት ይዘቶችን ማጋራት
የፍሊከር ባለቤት ያሁ! (Yahoo!) ነው።
በፍሊከር ላይ የለጠፍነው ነገር ባለቤቶች እኛው ነን፤ አልፎም የፈጠራ ባለቤትነት እና የመጠቀም ፈቃድ (creative commons licenses or copyright) ልንፈጥርላቸው እንችላለን። ሆኖም ፎቶዎችን እና ቪዲዮዎችን ስንለጥፍ ለያሁ! የማሰራጨት ፈቃድ እንደሰጠነው ይቆጠራል።
ፍሊከር የተለያዩ የመለያ ፈቃድ (licensing attribution) አይነቶችን የሚያቀርብ በመሆኑ ለተለያየ ዓለማ የሚውሉ ምስሎችን በቀላሉ ፈልጎ ለማግኘት እና ከምንፈልጋቸው ወገኖች ጋራ ምስሎችን ለመጋራት በጣም የተመቸ ነው።

የፍሊከር የጥንቃቄ ጥቆማዎች

• ፍሊከር በካሜራችን የሚመዘገቡ ስውር መረጃዎችን (metadata) (ለምሳሌ ቀን፣ ሰዓት፣ ጂፒኤስ ስፍራ፣ የካሜራ ሞዴል ወዘተ) ገልጦ እንደማያሳይ ማረጋገጥ
• ፈቃዳቸውን ሳናገኝ የሰዎችን ፎቶ በፍሊከር ለሌሎች አለማካፈል፤ በተጨማሪም ከምስሉ ጋራ የምናያይዘው የፈቃድ አይነት ባለምስሎቹ የሚስማሙበት መሆኑን ማረጋገጥ

የአሜሪካ መንግሥት የአገር ውስጥ ደኅንነት መሥሪያ ቤት ፍሊከርን እና ሌሎች የማኅበራዊ የመገናኛ መረብ ገጾችን ይከታተላል (monitor)፤ ሌሎች መንግሥታትም እንዲሁ እንደሚያደርጉ ይታመናል።

ማስታወሻ፤ አማራጭ መሣሪያዎች (Alternative Tools)

በዚህ ምእራፍ የቀረቡት በስፋት ታዋቂ የሆኑት እና በስፋት ጥቅም ላይ የዋሉት ማኅበራዊ መረቦች/ገጾች መሣሪያዎች (tools) ናቸው። መንግሥታት አፈና መፈጸም ሲጀምሩ በቅድሚያ የሚወስዱት እርምጃ እነዚህን ድረ ገጾች ማገድ ነው። በተጨማሪም እነዚህ መሣሪያዎች በግል ኩባንያዎች ባለቤትነት ስር የሚገኙ እንደመሆናቸው አስፈላጊ ሲሆን ለመንግሥት ጫና መገበራቸው እና ሳንሱር ማድረጋቸው አይቀርም። ስለዚህም የዲጂታል ደኅንነትን እና የመብት አቀንቃኞችን ከግምት በማስገባት የተፈጠሩትን ዲያስፖራ (Diaspora) (http://joindiaspora.com) እና ክራብግራስ (Crabgrass) (http://we.riseup.net) የመሳሰሉትን አማራጮች መመልከት ይመከራል።
*********************************************************
 ምንጭ:--https://securityinabox.org/am/chapter-10-3